بازار برنج در وضعیت فعلی دچار رکود شده و قیمت انواع برنج نسبت به سال گذشته با کاهش محسوسی همراه بوده است.
بازار برنج در وضعیت فعلی دچار رکود شده و قیمت انواع برنج نسبت به سال گذشته با کاهش محسوسی همراه بوده است، به طوری که با توجه به تولید فراوان این محصول در شمال و جنوب کشورمان در سال زراعی گذشته، رکوردشکنی واردات برنج و برداشت برنج در وضعیت فعلی در استانهای شمالی، انبارهای این کالای اساسی پر است و بازار کشش جذب همه برنجهای تولیدی و وارداتی را ندارد. برخی خبرها حاکی است کشاورزان شمالی نتوانستهاند ۵۰درصد از برنج تولیدشده در سال گذشته خود را بفروشند، این در حالی است که کشت برنج در شمال کشورمان به پایان رسیده است و در اواخر تابستان شاهد برداشت این محصول هستیم. همچنین از اواخر خردادماه تا اواخر تیرماه شاهد کشت برنج در مناطق جنوبی کشور همچون خوزستان، فارس و بخشهایی از اصفهان هستیم که این نوع برنج نیز در اواخر مهرماه و اوایل آبانماه برداشت میشود.
هم اکنون طبق آنچه آمارهای مرکز آمار مؤید آن است مصرف سرانه هر ایرانی ۳۶ کیلوگرم است که در این صورت باید سالانه ۳میلیونو ۶۰ تن برنج برای مصرف ۸۵میلیون ایرانی تأمین شود، این در حالی است که کارشناسان معتقدند ۴۲ کیلوگرم میزان مصرف سرانه درست برنج در کشورمان است که سالانه برای تأمین نیاز جمعیت کشور باید ۳میلیونو ۵۷۰هزار تن در کشور تأمین شود. با توجه به تولید ۲میلیونو ۴۰۰هزار تن برنج در کشور باید بیش از یکمیلیون تن از این محصول از طریق واردات تأمین شود.
میزان تولید برنج در سال زراعی گذشته به ۲میلیونو ۴۰۰هزار تن رسید، هر چند برخی مسئولان از آمارهای بیشتری همچون تولید ۲میلیونو ۵۰۰هزار تن نیز یاد کردهاند، ولی به نظر میرسد در سال جاری با توجه به کاهش شدید بارندگی نسبت به سال گذشته و وقوع خشکسالی در استانهای شمالی از این میزان کاسته شود. از طرف دیگر، اما وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده است با توجه به کشت برنجهای پرمحصول بیشتر در استانهای شمالی شامل گونههای ندا، فجر و شیرودی از میزان تولید کاسته نخواهد شد.
***استانهای تولیدکننده برنج
گیلان با ۲۲۰هزار هکتار اراضی، مازندران با ۲۱۴هزار هکتار، گلستان با ۱۰۰هزار هکتار و خوزستان با ۱۸۰هزار هکتار عمدهترین تولیدکنندگان برنج کشور هستند که البته در ۱۵استان دیگر در مجموع ۹۰هزار هکتار کشت برنج وجود دارد، با این حال، اما حدود ۷۷درصد مربوط به استانهای شمالی (گیلان، مازندران و گلستان) بوده است، به طوری که در سال جاری ۳۲درصد مربوط به استان مازندران، ۲۶درصد گیلان، ۱۸درصد خوزستان، ۱۵درصد گلستان و ۸درصد مربوط به سایر استانهای کشور است.
***رشد قیمت برنج در بازارهای جهانی
بر اساس گزارش سازمان ملل برنج غذای اصلی بیش از ۳میلیارد نفر است و ۴۰درصد برنج دنیا توسط هند تولید میشود، ولی با کاهش شدید بارندگی در هند، تولید برنج در این کشور کاهش پیدا کرده است و به دنبال آن سیاستمداران هندی در آستانه انتخابات با هدف کنترل قیمت مواد غذایی صادرات برنج را محدود کردهاند.
از طرفی بارندگیها در تایلند و ویتنام نیز کاهش پیدا کرده است و احتمالاً تولید برنج این دو کشور بیش از ۳۰ درصد کمتر خواهد شد. نیتین گوپتا، معاون کسب و کار برنج اولام هند به رویترز گفته است: «تأثیر النینو به هیچ کشوری محدود نمیشود، بلکه بر تولید برنج تقریباً در همه کشورهای تولیدکننده تأثیر میگذارد. هند، تایلند و ویتنام حدود ۷۰درصد از برنج مورد نیاز جهان را تولید میکنند و کاهش بارندگیها هر سه کشور را برای تولید برنج به دردسر انداخته است، به همین دلیل قیمت برنج هر سه تولیدکننده به شدت اوج گرفته است.» از طرف دیگر آمارهای انجمن غلات نشان میدهد در بازارهای جهانی قیمت برنج با رشد خیرهکنندهای روبه رو بوده است، به طوری که قیمت برنج صادراتی هند با ۳۲درصد افزایش به ۴۵۰ دلار، برنج صادراتی تایلند با ۱۰درصد رشد به ۴۸۸ دلار و برنج صادراتی ویتنام با رشدی ۱۶درصدی به ۴۸۸ دلار رسیده است.
میزان واردات برنج تا پایان خرداد ماه
آخرین آمارهای گمرک نشان میدهد تا پایان خرداد ماه سال جاری حدود ۳۰۰هزار تن برنج به کشور وارد شده است که ۲۷۵هزار تن آن توسط بخش خصوصی و ۲۵هزار تن دیگر نیز توسط شرکت بازرگانی دولتی بوده که این میزان ۵۰درصد کمتر از واردات سال گذشته است.
هند و پاکستان تأمینکننده بیش از ۲۵۰هزار تن برنج وارداتی ایران بودهاند و مابقی واردات از کشورهای امارات، تایوان، مناطق آزاد و مناطق ویژه وارد کشور شدهاند. باید به این نکته نیز اشاره کرد که وزارت جهاد کشاورزی در سال گذشته با واردات یکمیلیونو ۷۸۰هزار تن برنج به ارزش حدود ۲ میلیاردو۲۰۰میلیون دلار، رکورد واردات این کالای اساسی را شکست.
***ممنوعیت ۶ ماهه واردات برنج تا ثبات بازار
هفته گذشته شاهپور علاییمقدم، معاون وزیر جهاد کشاورزی از ممنوعیت واردات برنج تا به تعادل رسیدن وضعیت برنج تولید داخل خبر داد و گفت: «واردات برنج معمولاً سه ماه قبل از برداشت و سه ماه بعد از برداشت محصول ممنوع است، اما با توجه به پتانسیل و ذخایر استراتژیک برنج به لحاظ سرانه مصرف واردات برنج تا اطلاع بعدی ممنوع خواهد شد. تا زمانی که وضعیت برنج تولید داخل به تعادل نرسد و منافع کشاورزان و مصرفکنندگان تأمین نشود، این ممنوعیت ادامه دارد.» معاون برنامهریزی و اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی گفت: «سال گذشته به دلیل جنگ اوکراین و روسیه و با هدف تأمین امنیت غذایی کشور میزان زیادی برنج وارد کشور شده بود.» وی با بیان اینکه این وزارتخانه برای حمایت از تولید برنج کشور سه راهبرد را پیاده خواهد کرد، گفته است: «در طولانیمدت یک راهبرد اقتصادی با نگاه تنظیم بازار، حمایت از مصرفکننده و تولیدکنندگان است که با همکاری سه استان شمالی تدوین میشود. برای حل مشکلات برنجکاران در کوتاهمدت نیز دستگاهها و سازمانهای اقتصادی وابسته به جهاد کشاورزی در سه استان شمالی خرید برنج را از شالیکاران شروع میکنند.»
***صحبت نکنید!
علیرضا پیمانپاک، قائممقام وزیر جهاد کشاورزی در امور تجارت و تنظیم بازار که عملکرد قابل قبولی در سازمان توسعه تجارت نداشت، در نامهای خطاب به تمامی معاونان و مدیران وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به ضرورت تمرکز برنامهریزی و سیاستگذاری حوزه تنظیم بازار کالاهای وارداتی آورده است: «اساسیترین راهبرد وزارت جهاد کشاورزی، تأمین امنیت غذایی پایدار برای آحاد جامعه است که تحقق این مهم منوط به برنامهریزی و انجام اقدامات لازم در راستای تنظیم بازار کالاها و محصولات کشاورزی است، به طوری که برآیند آن منجر به حفظ آرامش و تعادلبخشی بازار شود. از آنجا که فرایند برنامهریزی، تأمین و توزیع کالاهایی که در سبد غذایی خانوار از اهمیت و حساسیت زیادی برخوردار است، از وظایف و مسئولیتهای مستقیم بخش تخصصی بازرگانی است و این حوزه با رصد مستمر بخشهای مختلف بازار اعم از تولید، انبارش، توزیع و مصرف، نسبت به اتخاذ سیاستهای مختلف اقدام میکند، لذا به منظور جلوگیری از تشتت آرا، تداخل وظایف و اختلال در نظام بازار، ترتیبی اتخاذ شود تا از هر گونه مصاحبه با رسانههای عمومی در خصوص ممنوعیت و محدودیت واردات یا صادرات اکیداً خودداری شود تا معاونت تخصصی با اتکا بر تحلیلهای کارشناسی، اخذ نظرات انجمنهای تولیدی و بخش خصوصی و سپس اخذ مصوبات لازم از ستاد تنظیم بازار، اقدام لازم را به عمل آورد!»
***دلالان به دنبال ممنوعیت واردات برنج
مسیح کشاورز، دبیر انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان برنج در گفتگو با «جوان» در خصوص وضعیت بازار برنج در کشور میگوید: «طبق کتاب مقررات سازمان توسعه تجارت در کشور، ممنوعیت واردات برنج در زمان برداشت این محصول یا از اوایل مرداد ماه هر سال تا چهار ماه بعد از آن قانون تلقی میشود، با این حال اگر هیئت دولت مانند سال گذشته این موضوع را لغو کند به اطلاع همه تجار و بازرگانان خواهد رساند، اما ستاد تنظیم بازار در وضعیت فعلی به وزارت جهاد کشاورزی با توجه به شرایط کشور این امکان را داده است در این زمینه مداخله کند.»
دبیر انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان برنج خاطر نشان میکند: «با وجود اینکه وزارت صمت ممنوعیت واردات برنج را در سال ۱۴۰۰ لغو کرده بود، اما با در اختیار گرفتن بازار توسط وزارت جهاد در قالب طرح ادغام سیدجواد ساداتینژاد، وزیر وقت جهاد کشاورزی دوباره واردات برنج را ممنوع اعلام کرد، به همین دلیل شاهد آن بودیم که با کمبود شدید برنج خارجی در بازار، قیمت برنج ایرانی به شدت افزایش یافت، به همین دلیل ساداتینژاد در سال ۱۴۰۱ واردات برنج را ممنوع نکرد و همین امر سبب شد بازار متعادل شود.»
این مقام صنفی در ادامه میافزاید: «چندی پیش به وزارت جهاد کشاورزی این پیشنهاد را داده بودیم که به دلیل شروع ماه محرم و برگشت حجاج از خانه خدا ممنوعیت واردات برنج ملغی شود و تنها در ماههای شهریور و مهر ماه این امر صورت گیرد.»
دبیر انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان برنج تأکید میکند: «در وضعیت فعلی تعادل خوبی بین قیمت برنج ایرانی و خارجی ایجاد شده و قیمت هر دو به هم نزدیک است، به همین دلیل مصرفکننده میتواند انتخاب کند کدام نوع برنج را مصرف کند.»
وی میگوید: «اینکه در روزهای گذشته علاییمقدم، معاون وزیر جهاد گفته که واردات برنج خارجی تا شش ماه دیگر ممنوع است، بدون اطلاع وزیر جهاد کشاورزی و پیمانپاک مشاور وی است، چون به صورت عادی این امر قانونی بوده و صورت میگیرد، ولی کاهش مدت آن یا لغو ممنوعیت واردات آن در حال حاضر توسط دولت در حال بررسی است.»
کشاورز خاطر نشان میکند: «در وضعیت فعلی بدون نظر کارشناسی نباید صحبتی در خصوص مواد غذایی و محصولات کشاورزی شود، چون به شدت بازار را تحت تأثیر قرار میدهد و امنیت غذایی کشورمان را خدشهدار میکند.»
دبیر انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان برنج با اشاره به وضعیت قیمت برنج خارجی در بازار میافزاید: «در وضعیت فعلی قیمت برنج هندی بر اساس کیفیت آن ۴۰هزار تا ۶۰هزار تومان بوده، این در حالی است که ما برنجهای مختلف را از قیمت ۵۵هزار تومان تا ۷۰هزار تومان از کشاورزان شمال کشور خریداری میکنیم، بنابراین با یک اختلاف بسیار کم مردم میتوانند برنج در بازار تهیه کنند، با این حال، اما دلالان نمیگذارند بازار برنج به این حالت برسد، به طوری که دلالان شب عید برنجها را خریداری و در بازار عرضه نکردند تا قیمتها افزایش یابد، حال، اما به دنبال آن هستند تا با ممنوعیت واردات برنج خود را با چند برابر قیمت به فروش برسانند.»
***ممنوعیت واردات برنج لغو نشود
قنبرعلی گلیدنگسرکی، عضو هیئت مدیره شالیکوبیداران مازندران نیز در گفتگو با «جوان» میگوید: «هم اکنون ۳۰ تا ۴۰درصد از برنج برداشتشده از سال گذشته در انبارهای شالیکوبیداران مانده است، به همین دلیل شاهد آن هستیم که قیمت برنج در سر مزرعه با کاهش ۲۰هزار تومانی روبهرو شده، این در حالی است که هزینههای کشاورزی و کشت این محصول بالاتر رفته است.»
وی میافزاید: «با توجه به هشدارهایی که از سوی سازمانهای متولی داده شده، هم اکنون از میزان کشت و برداشت برنج در استانهای شمالی کاسته شده است، به همین دلیل انتظار داریم ممنوعیت واردات برنج را لحاظ کنند.»
***جمعبندی
به نظر میرسد دولت باید مراقب باشد به دام دلالها نیفتد و تحتالشعاع جوسازی و جنجالآفرینی واسطهها و دلالها قرار نگیرد. در حال حاضر برنج ایرانی روی دست دلالان باقی مانده است؛ دلالانی که از شهریور ماه سال گذشته تاکنون در مقابل کاهش قیمت برنج ایرانی مقاومت کرده و اجازه ندادهاند قیمتها کاهش یابد تا اقشار کمدرآمد و ضعیف بتوانند از نعمت برنج ایرانی بهرهمند شوند. اکنون دو ماه مانده به آغاز فصل برداشت برنج، آنها با جنجالآفرینی تلاش میکنند دولت ضمن ممنوعیت واردات برنج خارجی، برنج سال گذشته را از آنها خریداری کند، اما فراموش نشود که برنج وارداتی برای تنظیم بازار قیمت برنج ایرانی و کمک به اقشار ضعیف و متوسط است که توان خرید برنج ۱۰۰ تا ۱۳۰ هزارتومانی ایرانی را ندارند.
- این گزارش توسط امین محمودی خبرنگار محترم روزنامه جوان تهیه شده است.